O cancro colorrectal é o máis frecuente entre a poboación. Nas mulleres é o segundo tumor máis frecuente, despois do de mama, e o terceiro no sexo masculino, tras pulmón e próstata. Se falamos de mortalidade, a Consellería de Sanidade destaca que ocupa a segunda posición en Galicia en número de falecementos. Sen embargo, o diagnóstico precoz é clave para a supervivencia. Se se detecta en fases iniciais, como I ou II, a supervivencia aos cinco anos oscila entre o 75 % e o 90 %, descendendo ao 15 % na fase IV.
Para seguir mellorando estes resultados, é clave o labor que desempeña a Rede Galega de Investigación sobre Cancro Colorrectal (REGICC), coordinada por Alejandro Pazos, catedrático de Intelixencia Artificial da UDC.
Esta rede reúne o potencial dos mellores investigadores e clínicos da comunidade, utilizando os últimos avances en TIC para adquirir, xestionar e analizar os datos co obxectivo de transformar a información en coñecemento, é dicir, para facela útil.
Hoxe en día, un dos principais problemas para avanzar no coñecemento das enfermidades complexas é a dificultade de manexar e xerar conxuntamente toda a información existente en cada un dos aspectos da problemática completa.
A REGICC está formada por máis dun centenar de profesionais de 30 grupos de investigación de Galicia, todos eles unidos co obxectivo de conseguir un avance significativo en I+D+i sobre o cancro colorrectal desde unha perspectiva multidisciplinar. Ademais, investiga o desenvolvemento de técnicas e procedementos para mellorar a calidade asistencial grazas a un enfoque traslacional. Todo isto nun marco que integra ao paciente e aos seus achegados como eixo do proceso asistencial, buscando facer máis sostible o sistema sanitario galego, que é público e gratuíto.
A rede ten unha infraestrutura de xestión mínima e non ten unha ubicación física. Cada grupo de investigación traballa de xeito voluntario e sen percibir ningunha remuneración económica.
Non dispón de instalacións propias que poñan á disposición dos demais membros do REGICC. Deste xeito é posible reducir drásticamente os orzamentos necesarios para o seu funcionamento operativo, que son apoiados pola Xunta.
TRABALLO MULTIDISCIPLINAR
A REGICC é unha rede asistencial que inclúe clínicos e profesionais de todas as especialidades clínico-asistenciais implicados nas enfermidades oncolóxicas (oncólogos, radioterapeutas, especialistas en imaxe médica e dixestiva, cirurxiáns, anestesiólogos, anatomopatólogos, médicos de familia,…) axudados por especialistas en bioestatística, bioinformática, informática médica, informática farmacéutica, etc.
Ademais, investigadores de ciencias básicas (bioloxía molecular, xenómica, proteómica e outras ómicas), servizos centrais hospitalarios (biobancos, farmacia,…) e apoio aos pacientes e as súas familias (terapeuta ocupacional, psicólogo, asociacións de pacientes e familiares) están incluídos neste proxecto.
Por outra banda, e para axilizar o seu funcionamento, a rede divídese en grupos de traballo que son propostos por un membro do REGICC que se converterá no coordinador.
Os membros da rede poden unirse a calquera grupo de traballo en calquera momento. O número e tema son variables e adaptables ás tendencias, avances e necesidades planteadas en cada momento polos membros da rede.
Actualmente, na REGICC están incluidos grupos de investigación dos sete principais hospitais do Sergas, dous hospitais privados, centros de atención primaria de saúde, a Fundación Pública Galega de Medicina Xenómica, o Instituto de Investigacións Biomédicas de A Coruña, Fundación Biomédica de Galicia Sur, os tres biobancos de Galicia (A Coruña, Vigo e Santiago), as tres universidades públicas do SUG (UDC, USC, UVigo) e o Centro Tecnolóxico de Supercomputación de Galicia (Cesga).
COMEZOS
Esta rede de investigación comezou a construírse en 2003, consolidándose en 2004 coa posta en marcha do Proxecto piloto sobre cancro colorrectal en Galicia, España, financiado polo Instituto Nacional do Cancro e incluído no proxecto de Sitios Participantes dos Rexistros Familiares de Cancro de Colon.
Desde 2005, o REGICC foi apoiado con fondos privados e públicos obtidos en convocatorias competitivas. Ao longo da súa historia, os grupos de investigación do REGICC tiveron unha importante produción científica: traballos de investigación en revistas científicas, proxectos de I+D, teses doutorais, spin-offs…
VANTAXES DE GALICIA
Esta comunidade é unha gran área xeosocial para este tipo de redes de investigación por varias razóns, xa que os compoñentes sociais, científicos, xenéticos e ambientais están debidamente combinados.
Galicia caracterízase por ter un prestixioso sistema de saúde pública e gratuíto de recoñecido prestixio internacional, facilitando o acceso a historias clínicas, bioespecímenes. Ademais, inclúe o control de máis do 95 % dos casos de CDN nunha poboación de case 3 millóns de persoas.
Ademais, presenta unha alta incidencia de CCR e homoxeneidade xenética da poboación, con baixa contaminación xenética. Ao longo da historia, os galegos foron moi emigrantes, pero a comunidade contaba con moi poucos inmigrantes.
A maioría dos pacientes con CCR superan os 60 anos e proceden de familias numerosas, o que aumenta a importancia estatística dos estudos, especialmente en patoloxías que poden ter un orixe xenético ou epixénético.
O acceso ás familias dos pacientes é fácil porque adoitan vivir preto. Culturalmente están inclinadas a colaborar neste tipo de circunstancias, o que tamén fixo máis eficiente e fácil o reclutamento de participantes para os estudos.
Así mesmo, hai que destacar a existencia de múltiples grupos de investigación e clínicos neste campo, altamente cualificados e motivados, que colaboraron e traballaron xuntamente en grupos multidisciplinares na rede CRC, desde o ano 2003 ata a data na REGICC.
XESTIÓN DE DATOS
Esta rede cubre todo o espectro do que se coñece como investigación traslacional, desde os laboratorios de ciencias básicas ata os estudos poboacionais, pasando pola atención ao paciente: atención primaria especializada, pos-tratamento, etc. Todo isto xera unha enorme cantidade de datos e información que necesita ser adecuadamente adquirida, xestionada, procesada e analizada.
Diso ocupáronse catro grupos da rede de investigación (RNASA, CESGA, ATIS-CHUAC e COG), expertos na xestión de datos de informática científica, saúde e hospitais, que ofrecen apoio a outros grupos da rede.
Ademais, o REGICC ten en conta todo o proceso de atención ao paciente, desde a detección dos primeiros síntomas nos programas de cribado ou nos centros de Atención Primaria, ata a recuperación funcional dos pacientes, grazas á actuación do terapeuta ocupacional.
Estas redes cubren tamén a investigación científica da patoloxía, a optimización do proceso de descubrimento de fármacos grazas aos estudos de acoplamento.
Outras accións innovadoras do REGICC son o enfoque da medicina personalizada e de precisión, por exemplo o análisis de datos relacionados co microbioma, tanto para a prevención e o diagnóstico como para o tratamento, control e seguimento do curso da mesma.
CONCLUSIÓNS
Por último, algúns conclusións importantes e leccións aprendidas da experiencia do REGICC son as seguintes:
Para estudar esta complexa enfermidade é necesario un enfoque multidisciplinar e traslacional que combine todos os coñecementos dos diferentes expertos e impacte no benestar do paciente e na sustentabilidade do sistema.
Para liderar este tipo de redes é recomendable contar cun grupo de investigación multidisciplinar con experiencia tanto en informática e ciencias básicas como en coñecementos clínicos e de investigación.
Ademais, os resultados do Proxecto Piloto sobre Cancro Colorrectal en Galicia, España inicial cumpriron os obxectivos e recolléronse datos sobre 62 familias, que representan a 230 suxeitos participantes.
FUENTE: El Correo Gallego